Naar inzet van lijnzaad bij melkkoeien is al veel onderzoek gedaan. Argumenten voor inzet van lijnzaad zijn ten eerste dat lijnzaadolie veel omega-3 vetzuren bevat, die een gunstige uitwerking op gezondheid en vruchtbaarheid hebben (zie hiervoor deze vorige bijdrage https://www.dairyconsult.nl/omega-3-en-omega-6-vetzuren-voor-melkkoeien/ maar ook wetenschappelijke samenvattingen als [1]–[3]). Daarnaast heeft lijnzaad een prebiotisch effect; het bevat namelijk specifieke koolhydraten die groei van gunstige bacteriën in de darm stimuleren. Onderzoek naar dit aspect van lijnzaad in rantsoenen van melkkoeien is mij niet bekend, wel is het een feit dat veel kalverproducten kleine aandelen lijnzaad bevatten en dat lijnzaad ook bij andere diersoorten wordt ingezet ter bevordering van de darmgezondheid. Als laatste bevat lijnzaad een fors aandeel olie, waardoor het een hoge energiewaarde heeft in rantsoenen.

Inzet van lijnzaad is echter niet eenvoudig bij melkkoeien. De harde zaadhuid van lijnzaad zorgt voor een matige vertering van ongemalen lijnzaad, waardoor de verteerbaarheid van het vet uit lijnzaad lager is dan van gemalen lijnzaad [4], [5]. Gemalen lijnzaad heeft echter ten eerste als nadeel dat het vet makkelijk oxideert, waardoor het aandeel vetzuren daalt en een belangrijk argument voor inzet van lijnzaad verdwijnt. Daarnaast kan een hoog aandeel lijnzaad in combinatie met bepaalde mineralen leiden tot een proces zelfontbrandingsproces, waardoor het product extreem heet wordt en een groot deel van zijn voederwaarde verliest. Dit proces was ons totaal onbekend, tot we het in de praktijk hebben ervaren.

Een tweede probleem bij inzet van lijnzaad is dat pensmicroben de onverzadigde vetzuren (voornamelijk omega-3 vetzuren) in lijnzaadolie hydrogeneren en daardoor met verschillende tussenstappen omzetten naar het minder nuttige, verzadigde vetzuur stearinezuur (C18:0). Hoewel lijnzaad dus veel omega-3 bevat passeert maar een klein deel van deze omega-3 de pens waardoor minder omega-3 overblijft voor de koe.

Een paar technische behandelingen zijn bekend om vetzuren uit lijnzaad bestendiger te maken tegen microbiële hydrogenatie in de pens. Gevaar van behandelingen is echter dat de hogere pensbestendigheid ten koste gaat van verteerbaarheid. Bij beoordeling van de processen moeten we dus aan de ene kant de pensbestendigheid van het product beoordelen en aan de andere kant de verteerbaarheid van het product. Helaas zijn deze gegevens lang niet voor alle beschikbare producten bekend of zelfs maar onderzocht. In onze zoektocht zullen we ons dus moeten baseren op kennis uit onderzoek naar vergelijkbare producten.

Voor haar proefschrift heeft Dr. Sterk een serie proeven uitgevoerd waarin de invloed van verschillende behandelingsmethoden op pensbestendigheid en verteerbaarheid van lijnzaad zijn gemeten [6]. In een eerste studie werd de pensbestendigheid vergeleken tussen gemalen lijnzaad, formaldehydebehandelde lijnzaad, geëxtrudeerde gehele lijnzaad,  geëxtrudeerde geplette lijnzaad en lijnzaadolie in combinatie met het vetzuur DHA (Docosahexaeenzuur, C22:6n3). De laatste vergelijking is uitgevoerd omdat er aanwijzingen in de literatuur zijn dat DHA biohydrogenatie in de pens vermindert[7] . Resultaten wezen uit dat geplette lijnzaad behandeld met formaldehyde het meest bestand was tegen biohydrogenatie. Vergeleken met geëxtrudeerde geplette lijnzaad was omega-3 in geëxtrudeerde hele lijnzaad beter bestand tegen biohydrogenatie. Behandeling met DHA verminderde biohydrogenatie van omega-3 niet, maar wel tot minder biohydrogenatie van het tussenproduct trans-C18:1, dat toevallig ook een van de vetzuren verantwoordelijk voor melkvetdaling is [8].

In twee volgende studies bestudeerde Sterk de beschikbaarheid van omega-3 uit lijnzaad behandeld met verschillende methodes in echte koeien, terwijl de eerste proef in een laboratoriumopstelling was uitgevoerd. In tegenstelling tot de eerste proef vonden ze hier aanwijzingen dat omega-3 uit geëxtrudeerde lijnzaad beter bestand was tegen biohydrogenatie dan de andere vormen van behandeling (formaldehyde, malen en combinatie met DHA). Als laatste vonden ze dat inzet van formaldehyde behandelde lijnzaad leidde tot hogere omega-3 gehaltes in het bloed van de koeien en dat omega-3 uit formaldehyde behandelde lijnzaad efficiënter werd overgedragen naar de melk dan met de andere behandelingen.

De studie van Sterk heeft natuurlijk vervolg gekregen. Een van de meest interessante studies is het proefschrift van Dr Gadeyne uit 2017. In zijn proefschrift vond Gadeyne dat het enzym Polyphenol Oxidase (PPO) biohydrogenatie van omega-3 sterk tegengaat [9]. Het enzym PPO komt in hoge aandelen voor in oa rode klaver en heeft hij gewerkt aan methodes om dmv PPO vetzuren pensbestendig te maken. Een interessant gevolg van deze en andere studies is inzicht dat inzet van rode klaver in combinatie met lijnzaad of andere bronnen van omega-3 (vers gras!) kan leiden tot betere omega-3 voorziening [10].

Terugkomend naar praktische overwegingen. Uit de studie van Sterk komt duidelijk naar voren dat inzet van formaldehyde behandelde lijnzaad leidt tot de beste overdracht van omega-3 uit lijnzaad naar bloedplasma en dus naar de melk. Vergeleken met formaldehyde behandelde lijnzaad was overdacht uit geëxtrudeerde lijnzaad en uit gewone gemalen lijnzaad fors minder effectief. Helaas heeft Sterk niet gekeken naar transfer uit ongemalen lijnzaad maar uit andere studies is gebleken dat de verteerbaarheid van ongemalen lijnzaad zeer laag is [5].

Verwijzingen

[1]         U. Moallem, “Invited review: Roles of dietary n-3 fatty acids in performance, milk fat composition, and reproductive and immune systems in dairy cattle,” J. Dairy Sci., pp. 1–21, 2018.

[2]         T. Meignan, C. Lechartier, G. Chesneau, and N. Bareille, “Effects of feeding extruded linseed on production performance and milk fatty acid profile in dairy cows : A meta-analysis,” J. Dairy Sci., no. 1980, pp. 1–15, 2017.

[3]         H. V Petit, “Review: Feed intake, milk production and milk composition of dairy cows fed flaxseed,” Can. J. Anim. Sci., vol. 90, no. 2, pp. 115–127, 2010.

[4]         R. Berthiaume, C. Gonthier, R. Martineau, A. F. Mustafa, H. V. Petit, and D. R. Ouellet, “Effects of Feeding Micronized and Extruded Flaxseed on Ruminal Fermentation and Nutrient Utilization by Dairy Cows,” J. Dairy Sci., vol. 87, no. 6, pp. 1854–1863, 2010.

[5]         C. Côrtes et al., “Intake and digestion of fatty acids by dairy cows fed whole flaxseed and Ca salts of flaxseed oil,” Anim. Feed Sci. Technol., vol. 169, no. 3–4, pp. 270–274, 2011.

[6]         A. Sterk, “Ruminal fatty acid metabolism,” Wageningen Universiteit, Wageningen, The Netherlands, 2011.

[7]         H. V. Petit, “Effects of Fatty Acids on Reproduction in the Dairy Cow : The Good and the Bad,” 1992.

[8]         D. E. Bauman, I. H. Mather, R. J. Wall, and A. L. Lock, “Major Advances Associated with the Biosynthesis of Milk,” J. Dairy Sci., vol. 89, no. 4, pp. 1235–1243, 2006.

[9]         F. Gadeyne, “Protection of polyunsaturated fatty acids agains ruminal biohydrogenation using polyphenol oxidase,” Ghent University, 2017.

[10]      A. Halmemies-Beauchet-Filleau, A. Vanhatalo, V. Toivonen, T. Heikkilä, M. R. F. Lee, and K. J. Shingfield, “Effect of replacing grass silage with red clover silage on ruminal lipid metabolism in lactating cows fed diets containing a 60:40 forage-to-concentrate ratio,” J. Dairy Sci., vol. 96, no. 9, pp. 5882–5900, 2013.